Türk Başı (Turk’s Head)

Zeitgeist / Denemeler | | Eylül 11, 2011 at 4:35 pm


İngilizcedeki “head” sözcüğü türkçede hem “baş” hem de “kafa” anlamına geliyor ama benim burada yazacaklarım tamamen “baş” yani kafa’nın dışıyla ilgili. Yazının Türk kafasıyla bir ilgisi yok, o yüzden, aşağıda yazacaklarımın TCK301’e hiçbir şekilde bulaşmayacağını umuyorum. Zaten Türk kafasıyla ilgili öyle pek üniversal bir bilgi yok. Söylenenler hep kafanın dış görünüşüyle ilgili.

Türklerin orta Asya döneminden beri başları bağlı..(kadınları kastetmiyorum). Türk erkeklerin başında daima birşey oluyor.. Erkeğin başının bağlanması everilmesi (evlendirilmesi) anlamında da kullanılıyor. Zaten eğer bağlanmazsa o zaman serseri (başıboşta) olacak.

Çok sigara içen gençlere he smokes like a turk (türk gibi içer) deniyor

En eski zamanlarda giyilen hayvan postu ya da keçe külah iken özelikle islâmi bilgelikle bağlantılı olarak farklı şekiller almış. Ne kadar bilge ve saygıdeğer iseniz başınızda o kadar farklı ve değişik anlam taşıyan bir şeyler bulunuyor. Uzun, kısa, püsküllü, yayvan, neredeyse sonsuz şekilleri oluşmuş. Üniforma gibi işaretler taşıyor ve layık olmadığınız bir tarzda türban bağlayıp giymek suç.

Kendisine TürkmenBaşı ismini uygun gören Türkmenistan'ın kurucu önderi SaparMurat Niyazov


Başına hiçbir şey giymeden dolaşmak da çıplaklık gibi bir adilik (??).. Toplumda mesleği ve ünvanı olan herkes bir çeşit üniforma taşımak onu da başında taşımak durumunda.. Üniforması olmayan (sivil) kişi en alt seviyeyi temsil ediyor.

Ayni zamanda bir bira markasıdır.

11. yüzyıldan kalma, Kâşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t-Türk adlı sözlüğünde başlık olarak “börk” sözcüğüne ve bunun “sukarlaç”, “kızıklıg”, “kuturma” ve “kıymaç” adlarıyla anılan dört ayrı çeşidine yer verilmiş. Börklerin üstünde yer alan süslemeler ve sarıklar, giyenin mesleğini ve toplumsal konumunu yansıtıyor. Börk daha sonra İran ve Anadolu’ya göç eden ve buralarda yerleşik ya da göçebe yaşamı süren Türkmenler’de, Selçuklu ve Osmanlı ordularında da kullanılmış. (Hala Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun kimi yörelerinde, börk denilen bir tür başlık var). Osmanlılar’da börk Yeniçeri Ocağı’nın resmi başlığı olarak 1826’ya kadar kullanılmış..

Yeniçeri börkü “üsküf” diye de anılır ve bu başlık yalnızca törenlerde giyilirmiş. Yeniçeri Ocağı’na bağlı askerlerin rütbe ve sınıflarına göre farklılık gösteren börkleri oluyor. Günlük yaşamlarında yeniçeriler keçe-külah, üzerine de sarık sarıyorlar.

Pazarda satılan balkabağının adı da Türk


Osmanlılar’da asker sınıfı dışında sivil halkın, devlet ve din adamlarının, padişahların kendilerine özgü başlıkları var. En yaygın başlık kavuk ve külahtı. Kavuk, yüzü çuha, içi astarlı, astar ile yüz arası pamukla doldurulmuş ve üzerinden çeşitli biçimlerde dikilmiş bir başlıktı.

TürkBaşı (TurksHead) tabir edilen tuvalet fırçası

Kullanan kişinin toplumsal durumuna ve görevine göre “kallavi”, “mücevveze”, “horasani”, selimi”, “yusufi”, “örf”, “kâtibi”, “molla kavuğu” ve “tac” gibi kavuk çeşitleri vardı.

Kavuk hiçbir zaman sarıksız giyilmez, üzerine mutlaka kırmızı, siyah, beyaz ve yeşil renklerde sarık sarılır, Padişah, sadrazam, vezir ve beyler değerli taşlarla süslenmiş kavuklar giyerlerdi. Kavuğun saltanatı modernleşme ve avrupaileşme döneminde II. Mahmud’un 1832’de fesi askerler için zorunlu resmi başlık olarak kabul etmesine kadar sürmüş.

Türk gibi olmuş çocuk


Aslında fesi de 16. yüzyılda Cezayirli denizciler aracılığıyla tanımışız ve taa o zamandan bir süre Türk denizcileri ve İstanbullu kadınlar tarafından da giyilirmiş. Kadınlar fes giydikleri dönemde fesi yemeni, yazma, tülbent, krep gibi örtülerle süslemişlerdir. Din adamları ise sarık sarmayı günümüze kadar sürdürmüşler.

Tanzimat’tan sonra devlet memurları ve İstanbul halkınca da giyilmeye başlanan fes Cumhuriyet’in ilanının ardından 25 Kasım 1925’te çıkarılan Şapka Kanunu ile yasaklanıyor.. Avrupalı belirli bir düğüm biçimine çok eski zamanlardan beri (sarıktan ilhamla) “Türkbaşı” diyor.

Tuvalet fırçalarının bu isimle anılmasında bir kötü niyet yok. İsim verenin aklına birkısım altın takılarda da kullanılan o düğüm şekli gelmiş olmalı..

İngilizce dilinde TürkBaşı dışında iyi bilinen bir de “Türk Gibi” deyişi var. Bu deyiş çocuklar için kullanıldığında yaramaz ve pasaklı olduğuna, büyükler için kullanıldığında ise çok sigara içtiğine delalet ediyor.

Türk Başı denilen düğümün yapılışı çok kolay değil

Yorum gönder

Yorum göndermek için giriş yapmalısınız.