Osmanlı’nın Yargı Kararları
Hikayeler / İnsanlık Halleri | canakci | Aralık 3, 2015 at 5:06 pmOsmanlı halkı adalete ihtiyacı olduğu zamanlarda hiçbir zaman devletin hukukuna güvenmemiş. Kadı sağır müftü kör, kendi işini kendin gör demiş. Ne İslâm Hukuku ne de Örfî – Sultanî hukuk topluma adil bir idare vaat edebilmiş. Bu topraklarda o zamanlardan bu güne güvenilir bir yargı sistemi HİÇ ortaya çıkmamış. Ancak bugünkü mahkeme kararları ile karşılaştırdığımızda dikkati çeken en büyük husus o zamanlar yargı kararlarının şimdikine göre yıldırım hızında verilip cezaların da yıldırım hızında uygulanabilmesi. Aradan geçen 450 yıl verilen kararlara herhangi bir adalet artışı imkanı getirmemiş ama kararların verilme ve kesinleştirilerek uygulanma hızını belki bin kat yavaşlatmış.
Aşağıda, Başbakanlık Arşivi’ndeki 1572 -73 yıllarına ait Ruûs Defterleri’nden (kısa olarak: BA, RD) alınmış, verilen cezaları ile birlikte olaylarının da zikr olunduğu birkaç yargı kararı okurlara sunulmuştur. (Belgelerle Türk Tarihi isimli derginin Aralık 1967 sayısından alıntıdır.).
a) Kürek cezası ile ilgili olanlar:
1. «İstanbul’dan “Fatıma” nâm Hatun, “Tur Ali” ile “Mustafa” nam asesler (şehrin asayiş görevlisi kimseler) için, evime girerken beni darben ve cebren (döverek ve zorla) çeküp hakaretler edüp bir makrama (baş örtüsü) ve bir peçe ve bir bilezük ve bogası (ince bez)n alduklarını bildirüp dava etdükte, sarhoş olmağla dutduk, esbabın (elbisesini) alduk deyüp evi önünde mezbûreyi (adı geçen kadını) tutup bilezüğün cebren aldukları şer’le sabit ve sicil olup paye-i serir-i âlâya (padişaha) arz olunduktan küreğe koşulmak buyurulmuştur, deyû kadıasker efendi hattıyla (yazısı ile) tezkerelerin göndermeğin kayd olunmak buyuruldu.» Belgenin tarihi: 16 Haziran 1572 (4 Safer 980). Belgenin yeri: BA, RO, no. 225, s. 33
2. «Havâss-ı Kostantiniyye’de (İstanbul’da) Nişancı Paşa mahallesinde bir kapu içinde boğazı ipIü ve maktûle (ölü), İbrahim nâm kimesnenin cariyesi bulunup yoğurtçu Karabaş’ın ecirleri (işçileri) Dimo ve Nikola nam zimmîlerle (hıristiyanlarla) muamelesi var idi, denilüp sual olundukda, ba’d-el-inkâr (inkârdan sonra) yataklarında maktûlenin bir siyah feracesi (mantosu) bulunup ve Nikola nâm zimmi mezbûr Dimo ve ManoI, cuma gecesi bizüm ile olan, Mihal ile, çıkup yataklarından taşra (dışarıya) gidüp sabah yataklarında bulunmadılar deyü haber verdüklerin mahkemede müseccel (mahkeme tutanağına yazılmış) olduğu arz olunup küreğe yaturılmışlardır, deyü kadıasker efendi tezkere göndermeğin kayd olunmak buyuruldu.» Tarihi: 16 Haziran 1572 (4: Safer 980). Yeri: BA, RD, No. 225, s. 33
3. «İstanbul’da Nikola nam zimmi, Kohen nam yahudinin gece ile evine girüp matbahında (mutfağında) tutulduğu sabit ve müseccel olduğu arz olundukda küreğe buyurulmuştur, deyü kadıasker efendi hattıyla tezkere gelmeğin kayd olunmak buyuruldu.» Tarihi: 18 Mayıs 1573 (16 Muharrem 981) Yeri: BA, RD, no. 225, s. 260.
4. «Kasaba-i Vidin’de Niko ve Lazari nâm zimmiler Dergâh-ı Âlî çavuşlarından Ali Çavuş’un Piyale nam kulun ayardup ‘evlerine iletüp boğduklarını Vidin mahkemesinde ikrâr- eyledüklerin Vidin kadısı sicil edüp süret-i sicil (tutanak sûreti) paye-i serîr-i âlâya arz olundukda biri siyaset (idam) olunmak ve biri küreğe gönderilmek buyurulmuştur, deyü kadıaskerden hattıyla tezkere gelmeğin kayd olunmak buyuruldu.» Tarihi: 16 Haziran 1572 (4 Safer 980) Yeri: BA, RD, no. 225, s. 33.
b. EI kesme cezaları ile ilgili olanlar.
5. « Haseki Hanı’nda hücre (oda) açup Hacıl Mirza ve Hacı Mustafa nam kimesnelerin Dellâl Veli nâm kimesne ile akçaların (paralarını ) sirkat etdik (çaldık), deyü ikrar edüp hakkında İstanbul kadısı nâibi (yardımcısı) Kemal Halife’nin sûret-i sicili ibraz olunan (sunulan) Tebrizî (Tebriz’li) Seyyid Mehmed bin Seyyid Hasan’ın eli kesilmek buyuruldu. » Tarihi: 4 Ağustos 1573 (5 Rebiülahır 981), Yeri: BA. RD, no. 225. s. 310.
6. « Süleymaniye mütevellisinin (vakıf idarecisi) evin açup esbâbın sirkat eden Ramazan bin Hüseyin elinde esbab-ı gayb (kayıp elbise) ile tutulup ikrâr etdüğün İstanbul kadısı nâibi Kemal Halife sicil edüp süret-i sicilin göndermeğin katt’-ı yed (el kesme) cezası buyuruldu. » Tarihi: 4 Agustos 1573 (5 Rebiülahir 981), Yeri: BA. RD, no. 225, s. 310.
c. Kürek cezası verilmişken idam’a tahvil durumu.
7. Edirne’de câmi-i şerif mütevellisi olan Süleyman kullarının Yusuf nam kulu kaçıp İstanbul’da evine gelüp bir kadıncığı balta ile urup katl eyledüğün ikrâr etmeğin küreğe konulmak buyuruldu. Tekrar arz olunup siyaset olunmak buyuruldu. » Tarihi: 7 Haziran 1573 (6 Safer 9~1). Yeri: BA, RD, no. 225, 8. 271.
d. İdam cezası ile ilgili olanlar.
8. «Rodoscuk (Tekirdağ) kadısı bey sûret-i sicili mucibince kaza-yı mezbûrede evi basılup katlolunan İskender Çavuş’un katillerinden olan çavuş ile oğlu Mahmut Çavuş ele getürdüğü Yorgi ve Yani ve diğer Yorgi ve Dimo nâm zımmîler mahallinde eşedd-i siyaset ile siyaset olunmak buyuruldu. » Tarihi: 7 Haziran 1573 (6 Safer 981). Yeri: BA. RD. no. 225, s. 271.
9. «Galata’da Nikola nâm casusun zuhuruna (ortaya çıkmasına) sebep olan Mustafa’ya ihtidâdan üç bin akça timâr verilmek buyuruldu. Ve mezbûr Nikola nam casus a dahi siyaset olunmak ve casuslar yatağı Balta veled-i Sarı’ya ve Sefer Çavuş getürdüğü Yorgi veled-i Todori nâm mürtede (islâmiyeti kabul etmişken tekrar Hıristiyan olan) dahi siyaset olunmak buyuruldu. » Tarihi: 1 Kasım 1573 (6 Recep 981). Yeri: BA, RD, no. 225, s. 354.